Янгиликлар

Bilim olish huquqi

---

O'zbekiston Respublikasi avvalgi va yangi tahrirdagi konstitutsiyasining 41- va 50-moddalarda bilim olish huquqi ta’riflanadi, lekin ularning bir-biridan ba'zi farqlari va o'xshashliklari mavjud.

O'xshash tomonlar:

Har kimning bilim olish huquqi: Har ikkala modda ham shaxslarning bilim olish huquqini ta’kidlaydi. 41-modda "Har kim bilim olish huquqiga ega" deb, umumiy ta’lim olishni hamda bepul ta’limni davlat tomonidan kafolatlanishini belgilaydi. 50-modda esa, shuningdek, har bir kishiga ta’lim olish huquqi berilganligini va davlatning ta’lim tizimining rivojlanishini ta’minlash mas’uliyatini belgilaydi.

Davlatning ta’limga oid mas’uliyati: Har ikkala modda davlatning ta’limni nazorat qilish va kafolatlash mas’uliyatini ta’kidlaydi. 41-modda davlat maktab ishlari bo‘yicha nazoratni amalga oshirishni, 50-modda esa davlatning ta’lim tizimini rivojlantirish va uni nazorat qilish vazifasini belgilaydi.

Farqli tomonlar:

Ta’lim tizimining ko'lami va majburiyligi:

41-modda bepul umumiy ta’lim olishni kafolatlaydi, lekin bu faqat umumiy ta’lim va maktablar haqida so’z yuritadi. Unda ta’lim tizimi haqida kengroq ma'lumot berilmagan.
50-modda esa uzluksiz ta’lim tizimi, uning turli shakllari va turlarining rivojlanishini ta’minlashni belgilaydi. Shuningdek, ta’lim tizimining kengroq doirasini (maktabgacha ta’limdan tortib boshlang‘ich professional ta’limgacha) qamrab oladi va ta’limni rivojlantirish uchun shart-sharoitlar yaratishni belgilaydi.
Majburiy ta’lim:

41-modda faqat umumiy ta’limni bepul olishni va davlat nazoratini ta’minlaydi, lekin majburiy ta’limga oid aniq talablar ko'rsatilmagan.
50-modda esa umumiy o‘rta ta’limni majburiy deb belgilaydi, shuningdek, davlat bepul umumiy o‘rta ta’lim va boshlang‘ich professional ta’lim olishni kafolatlaydi.
Inkluziv ta’lim:

41-moddada alohida ta’lim ehtiyojlariga ega bo‘lgan bolalar haqida hech qanday ma'lumot berilmagan.
50-modda esa ta’lim tashkilotlarida alohida ta’lim ehtiyojlariga ega bo‘lgan bolalar uchun inklyuziv ta’lim va tarbiya ta’minlanishini aniq belgilaydi.
Xulosa: 41-modda ta’lim olish huquqini kafolatlaydi, lekin bu faqat umumiy ta’lim bilan bog'liq bo‘lib, davlatning ta’lim tizimini rivojlantirishga oid kengroq vazifalarni ta’riflamaydi. 50-modda esa, nafaqat ta’lim olish huquqini, balki ta’lim tizimining barcha turlarini rivojlantirishni, inkluziv ta’limni ta’minlashni va majburiy umumiy ta’limni kafolatlashni o‘z ichiga oladi.

---