Янгиликлар
24
Yangi tahrirdagi konstitutsiya muqaddimasi
Yangilangan O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasini tahlil qilib borishda, avvalo, uning muqaddima qismini tahlil qilish maqsadga muvofiqdir. Avvalgi qabul qilingan konstitutsiyamizning va yangi tahrirda qabul qilingan konstitutsiyamizning mazmunini ochish berishda, albatta, muqaddimalarning ahamiyati kattadir.
O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasining ikki muqaddimasini solishtirganda, quyidagi asosiy o‘xshashliklar va farqlarni ko‘rish mumkin:
O‘xshashliklar
G‘oyaviy asoslar: Ikkala muqaddima ham inson huquqlari, demokratiya, suverenitet, ijtimoiy adolat, tinchlik va milliy totuvlik kabi g‘oyalarga sodiqlikni ta’kidlaydi.
Mas’uliyat hissi: Hozirgi va kelajak avlodlar oldidagi yuksak mas’uliyat muqaddimaning har ikkala shaklida ham ifoda etilgan.
Davlat barpo etish maqsadi: Har ikkala muqaddimada insonparvar demokratik huquqiy davlat barpo etish istagi bildirilib, fuqarolarning munosib hayot kechirishini ta’minlashga intilish mavjud.
Xalqaro huquq va prinsiplar: Ikkala muqaddima ham xalqaro huquqning umum e’tirof etilgan qoidalari va normalariga sodiqlikni tan oladi.
Farqlar
Til va uslub: Birinchi muqaddimada ko‘proq rasmiy va qisqaroq ifodalar mavjud. U xalqning davlat suvereniteti va inson huquqlariga sodiqligini umumiy tarzda e’lon qiladi. Ikkinchi muqaddima esa kengroq va ko‘proq tafsilotlarga ega. U ko‘proq qadriyatlar, prinsiplar va tarixiy tajribalar haqida gapiradi.
Tarixiy asos: Birinchi muqaddimada O‘zbekiston davlatchiligi rivojining “tarixiy tajribasi”ga tayanish ifoda etilgan. Ikkinchi muqaddimada esa O‘zbekistonning “uch ming yildan ziyod tarixiy tajribasi” va buyuk ajdodlarining ilmiy, madaniy va ma’naviy merosi ta’kidlanadi. Bu muqaddima O‘zbekistonning uzoq va boy tarixiga chuqurroq urg‘u beradi.
Atrof-muhit va tabiiy boyliklar: Birinchi muqaddimada tabiiy boyliklar haqida hech narsa deyilmagan. Ikkinchi muqaddimada esa mamlakatning tabiiy boyliklarini asrab-avaylash va atrof-muhit musaffoligini saqlashga ahd qilinganligi ko‘rsatilgan.
Xalqaro munosabatlar:Birinchi muqaddimada xalqaro huquqning qoidalari tan olinadi, lekin xalqaro munosabatlar haqida maxsus bir izoh yo‘q. Ikkinchi muqaddimada esa O‘zbekistonning jahon hamjamiyati va qo‘shni davlatlar bilan do‘stona munosabatlarni hamkorlik, tinchlik va totuvlik asosida mustahkamlash maqsadi batafsil bayon qilingan.
Tinchlik va totuvlik: Birinchi muqaddimada milliy totuvlik va fuqarolar tinchligini ta’minlash umumiy maqsad sifatida berilgan. Ikkinchi muqaddimada esa millatlararo va konfessiyalararo totuvlikka, shuningdek, ko‘p millatli O‘zbekistonning farovonligi va gullab-yashnashiga alohida e’tibor qaratilgan. Bu farqlar O‘zbekistonning yangi Konstitutsiya matnida davlatning qadriyatlari, maqsadlari va xalqaro o‘rni haqida yanada kengroq va boyroq ma’noda tasavvur berishga intilish mavjudligini ko‘rsatadi.